MunduXaime: Ilexa de San Andrés

24/11/2006

Ilexa de San Andrés

La Ilexa Vieya de San Andrés (Sancto Andrea de Campo, nas crónicas medievales) ta nun estau de ruina. Home, ía una ruina guapa, pintoresca, de postal... pero ruina al fin ya'l cabu.

Nel Conceyu Salas, antes d'otorgar a Salas la carta foral que tresformaba a la aldeyina en Pola, San Andrés yara un centru de cierta importancia mercantil.

Dende que la xente vivía nel Castru de las Cogollas (Llinares, Sl), fasta la década de 1930 (saquéu de la Ilexa de San Andrés, non por fuercias afines a la república, senon paez ser que tolo contrariu), nel Campu San Andrés vendíase'l llinu que-y diou nome a la parroquia de Llinares (au partenez San Andrés); ya al coutu homónimu de Salas, cuya cabecera venía a ser esi mercáu.

Venceyáu a la actividá comercial, naz la milenaria Ilexa, fundada pola Orde del Temple, que exercía'l sou papel de banqueiros, que tan mala suerte-ys truxo. Claro, mercáu, cruz de caminos, tierra fértil, xente candial...

Güéi esa Ilexa ta na ruina. Una cousa curiosa, yá que la parroquia de Llinares (d'áu soumos) miedra en vecinos. Muncha xente merca casa ya restaurala. Xente atraída pol aire medieval del Pueblu, ou por esi color que tien la seronda en Llinares que nun lu hai e nengún outru llau. Ou seique pol verde, ya esa vexetación tan de nuesu. Ou pol aire llimpiu. Ou pola tonificante humedá ya l'augua que tanta tenemos...

Pero la vetusta Ilexa nel suelu. Ya lo qu'ía inda peor: Tán llevando las piedras, ya cumo sigan asina vein baltiar las murias. La hestoria fora la siguiente. Nos años 20 ou 30 del sieglu XX, la Ilexa queimara, ya xente del Arzobispáu ya outros lladrones anónimos, llevaran los xantos , dalgunos yaran d'incalculable valor.

Ía una pena ensambre pa la xente que soumos d'eillí vela asina. Yá más cuando sabemos que naide vei aidar pa reconstruir la Ilexa que fora una de las piedras angulares d'esi pasau medieval. Yá qu'esa Ilexa nun roubou al pueblu tanto cumo lo feixera'l Monesteriu de Corniana ou el Monesteriu de Llinares, ou los Condes de Maeza, a los que dica nos años 50 del pasáu sieglu inda pagaban fouros la xente'l valle al apoderáu'l Conde.

La Ilexa de San Andrés cumo patrimoniu'l pueblu Llinares había que rehabilitalla, ya nun tenella pa tirar nella la basoria nin roubar las piedras. Ya cumo parte de la Ilexa, la propia Ilexa d'Asturias, que tanto sacou del pueblu n'outras dóminas, había qu'apurrir cuartos pa ello, cumo persona xurídica qu'ha ser, a lo menos nun estáu de dereichu modernu.

Labels: SaLaS